Chorobę zwaną giardiozą – Giardiosis (dawniej nazywaną lambliozą – Lambliosis), wywołuje pierwotniak z rzędu wiciowców – Giardia lamblia (s. Lamblia intestinalis), pasożyt pospolity na całym świecie. Choroba ta charakteryzuje się inwazjami jelita cienkiego oraz przewodów żółciowych i trzustkowych wielu gatunków zwierząt oraz ludzi. U ludzi wywołuje chorobę głównie wśród dzieci, która objawia się bólami w nadbrzuszu, brakiem łaknienia, zgagą, bólami głowy, nudnościami, wymiotami, biegunkami na przemian z zaparciami, osłabieniem i podwyższoną temperaturą, niekiedy spadkiem masy ciała, stanami podżółtaczkowymi i odczynami alergicznymi, natomiast u dorosłych, jeśli już dojdzie do zarażenia, choroba przebiega na ogół bezobjawowo. Pasożyt przenosi się łatwo drogą pokarmową i dostaje się do organizmu żywiciela najczęściej przez jamę ustną wraz z zanieczyszczonym pokarmem lub wodą, a transmisja następować może ze zwierząt na ludzi i odwrotnie oraz ze zwierzęcia na zwierzę, z człowieka na człowieka, ale także poprzez zanieczyszczone przedmioty w otaczającym nas środowisku i dlatego często nie można określić kto lub co dla kogo stanowi źródło inwazji.

Giardia lamblia cały swój cykl rozwojowy odbywa w obrębie jednego żywiciela. Występuje w postaci cysty i trofozoitu. Cysta jest wegetatywną formą pierwotniaka, mającą owalny kształt oraz otoczkę pozwalającą przetrwać pasożytowi w niekorzystnych warunkach środowiska zewnętrznego w oczekiwaniu na żywiciela. Natomiast trofozoit jest aktywną formą pierwotniaka pasożytującą w przewodzie pokarmowym żywiciela, mającą gruszkowaty kształt, organellum ruchu w postaci wici i duży krążek czepny umożliwiający przytwierdzenie do powierzchni komórek błony śluzowej przewodu pokarmowego.
G.lamblia występuje w postaci wielu szczepów (biotypów), między innymi u psów, kotów i bobrów. Żywicielami pasożyta mogą być również inne ssaki, a także człowiek. Zarażenie cystami znajdującymi się w glebie, wodzie lub pożywieniu następuje drogą pokarmową. Pobrane cysty najpierw trafiają do żołądka, gdzie następuje częściowe rozpuszczeniu otoczki, a następnie dostają się do dwunastnicy, gdzie następuje uwalnianie się trofozoitów. Uwolnione trofozoity przyczepiają się do błony śluzowej, zasiedlając przede wszystkim początkowe odcinki przewodu pokarmowego – jelito cienkie, ale dzięki zdolności ruchu mogą się także przedostawać do dróg żółciowych wątroby, pęcherzyka żółciowego i przewodów wyprowadzających trzustki, a czasami nawet do dalszych odcinków przewodu pokarmowego – jelita ślepego. W jelitach trofozoity niszczą powierzchnię enterocytów, co prowadzi do zaburzeń czynności wydzielniczej i chłonnej, a w przypadku intensywnej inwazji stwierdza się nieżytowe zapalenie błony śluzowej jelit cienkich, dróg żółciowych i przewodów trzustkowych. Znaczną rolę w powstawaniu zmian mogą odgrywać substancje toksyczne wytwarzane przez pierwotniaka i działanie mechaniczne pasożytów przyczepiających się do błony śluzowej, co ogranicza jej funkcje. Przez uszkodzoną błonę śluzową mogą wnikać czynniki zakaźne (np. bakterie), dodatkowo wikłające już istniejącą inwazję pasożytniczą, a stan zapalny dróg żółciowych może prowadzić do żółtaczki mechanicznej. Trofozoity w miejscach bytowania zaczynają się namnażać przez podział podłużny. Część z nich encystuje (otarbia się) i jest wydalana do środowiska zewnętrznego z kałem w postaci odpornych na różne czynniki abiotyczne cyst, stanowiących zagrożenie dla następnych potencjalnych żywicieli. Postać inwazyjna łatwo osiada z kurzem lub innymi pyłami na powierzchni różnych przedmiotów (zabawki, sztućce), meblach (stoły, półki), podłogach (dywany, wykładziny), a także może dostawać się do pokarmów czy napojów. Duże znaczenie w rozprzestrzenianiu inwazji mają również owady (głównie muchy domowe) oraz gryzonie (myszy i szczury), które mogą przenosić cysty pierwotniaka mechanicznie na swoich ciałach oraz w przewodach pokarmowych i następnie wydalać je wraz z kałem.
Badania ostatnich lat wskazują na występowanie tego pierwotniaka u 25% psów i kotów. Inwazja G.lamblia u zwierząt przebiega najczęściej bezobjawowo, a niekiedy może być przyczyną biegunek. Inwazja ta równie często występuje u ludzi. W Polsce zarażonych jest kilkanaście procent osób dorosłych, u których choroba przebiega na ogół bezobjawowo lub jedynie z objawami przejściowych bólów brzucha i krótkotrwałych biegunek. Choroba jednak głównie występuje wśród dzieci, a intensywność zarażenia sięgać może nawet 100% w niektórych skupiskach (np. przedszkola). Inwazja u dzieci często objawia się bólami w nadbrzuszu, brakiem łaknienia, zgagą, bólami głowy, nudnościami, wymiotami, bezkrwawymi biegunkami na przemian z zaparciami, osłabieniem i czasami podwyższoną temperaturą. Długo utrzymująca się inwazja prowadzi do spadku masy ciała, niekiedy przebiega ze stanami podżółtaczkowymi i odczynami alergicznymi obejmującymi całą skórę. W konsekwencji zaburzeń wchłaniania węglowodanów i tłuszczów oraz niedoborów białek, witamin i minerałów pojawiającym się na skutek długotrwałych biegunek może dojść do niedożywienia, zaniku mięśni i zaburzeń rozwojowych dziecka.
Rozpoznanie giardiozy u zwierząt i ludzi powinno polegać na poszukiwaniu żywych trofozoitów G.lamblia w treści dwunastniczej lub kale zaraz po pobraniu materiału oraz poszukiwaniu cyst G.lamblia w kale w preparacie badanym metodą flotacji, przydatne mogą być również testy immunologiczne polegające na poszukiwaniu swoistych antygenów pierwotniaka w kale. Zwalczanie choroby i nosicielstwa bezobjawowego u zwierząt i ludzi nie przysparza trudności i polega na zastosowaniu odpowiedniej dawki właściwego preparatu przeciwpasożytniczego (głównie nitroimidazoli) zgodnie z zaleceniami lekarza. Ze względu na łatwą drogę inwazji i wiele możliwości transmisji, należy pamiętać, że gdy stwierdzi się pasożyta u jednego członka rodziny, to wszystkich domowników należy poddać terapii równocześnie.

Giardioza nie jest chorobą groźną, lecz jak każda inwazja pasożytnicza wpływa niekorzystnie na organizm żywiciela. Choroba ta zwłaszcza niebezpieczna może okazać się dla dzieci, których układ immunologiczny nie jest jeszcze w pełni wykształcony i nie zawsze jest w stanie pokonać atakujące czynniki pasożytnicze, bądź zakaźne. Dlatego trzeba starać się, aby nie dopuszczać do zarażenia giardiozą poprzez działania zapobiegawcze. Zapobieganie zarażeniu jest trudne ze względu na powszechność występowania G.lamblia u żywicieli oraz zanieczyszczenie środowiska cystami tego pierwotniaka, wysoce opornymi na różne czynniki zewnętrzne. Stosując regularną profilaktykę można ograniczyć możliwość zarażenia od posiadanych w gospodarstwie domowym zwierząt. Profilaktyka ta powinna polegać na okresowym odrobaczaniu zwierząt, przez co likwiduje się już istniejące inwazje pasożytów i ogranicza siewstwo cyst do środowiska, które mogą stanowić zagrożenie dla ludzi. Aby zapobiec zarażeniu ludzi konieczne jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej w codziennym życiu i przepisów sanitarnych oraz zwracanie uwagi na wczesne wykrywanie nosicielstwa (okresowe badania). Ważna jest również ochrona żywności i wody przed zanieczyszczeniem oraz likwidacja owadów i gryzoni przyczyniających się do rozprzestrzeniania inwazji pierwotniaka G.lamblia.

Lecznica dla Zwierząt HOMEOPATIA
lek.wet. Adam Czerwiński
stud.wet. Marcin Czerwiński
www.lecznica-homeopatia.pl